റംസാൻ നാളുകളിൽ ആദ്യമായി ഒരു മുസ്ലിം രാജ്യം സന്ദർശിക്കാനെത്തിയതാണ്. പകൽ മുഴുവനും റെസ്റ്റോറന്‍റുകൾ അടഞ്ഞു കിടക്കുമെന്നും എന്തിന് കുടിക്കാൻ വെള്ളം പോലും കിട്ടില്ലെന്ന കാര്യവും ഞങ്ങൾക്കറിയില്ലായിരുന്നു. വിശ്വാസത്തിന്‍റെ ഈ നാളുകളിൽ വ്രതകാഠിന്യത്തെക്കുറിച്ച് അറിയാതെയെത്തുന്ന സന്ദർശകർ ശരിക്കും കുടുങ്ങും. ഞങ്ങൾക്കുണ്ടായ അനുഭവവും മറിച്ചല്ല.
മൊറോക്കോയിലെ കാസാബ്ലാങ്കയാണിത്. ആദ്യദിവസം തന്നെ ഞങ്ങൾ കൊളോണിയൽ കാസാബ്ലാങ്കയിലെ വിശാല മുറ്റമുള്ള പാലസ് മുഹമ്മദ് ശഷ്ഠ സന്ദർശിച്ചു. പൊരിവെയിലും നല്ല ചൂടും. എനിക്ക് വല്ലാത്ത ദാഹം തോന്നി. ഞാൻ ഒരു ഓരത്തേക്ക് മാറി നിന്ന് ബാഗിൽ കരുതിയിരുന്ന വെള്ളമെടുത്ത് കുടിക്കാൻ തുനിഞ്ഞു. പെട്ടെന്ന് ഒരു സ്ത്രീ അറബി ഭാഷയിൽ എന്നെ വിലക്കി.
റമദാൻ എന്ന വാക്കും അവരുടെ ശരീരഭാഷ്യവും കണ്ട് വ്രതനാളുകളിൽ വെള്ളംപോലും കുടിക്കരുതെന്നാണ് പറഞ്ഞതെന്ന് ഞാൻ ഊഹിച്ചു. പിന്നീട് അവർ മുന്നോട്ട് നടന്ന് മുന്നിൽ നിൽക്കുന്ന രണ്ട് സ്ത്രീകളോടായി എന്നെ നോക്കി എന്തൊക്കെയോ പറഞ്ഞു. ഇവിടുത്തെ കടകളും ഫാക്ടറികളുമൊക്കെ പ്രവർത്തിക്കുന്നുണ്ട്. ശരീരാധ്വാനം വേണ്ടിവരുന്ന ജോലി ചെയ്യുന്നവരുമുണ്ട്. ഇവർക്കൊന്നും ദാഹം തോന്നാറില്ലേ? എനിക്ക് ആശ്ചര്യം തോന്നി.
പാലസ് സന്ദർശനത്തിനുശേഷം ഞങ്ങൾ 35, അവന്യുമുലെഹസൻ ലെ കാസാബ്ലാങ്ക ഹോട്ടലിൽ മടങ്ങിയെത്തി. ലണ്ടൻ യാത്രയ്ക്കിടയിൽ വാങ്ങിക്കൂട്ടിയ ഭക്ഷണപായ്ക്കറ്റുകൾ ഉണ്ടായിരുന്നതുകൊണ്ട് ഉച്ചഭക്ഷണം മുടങ്ങിയില്ല.
ഇന്നലെ രാത്രി ഹീബ്രുവിൽ നിന്നും റോയൽഎയർ മൊറോക്കോ ഫ്ളൈറ്റിലാണ് ഞങ്ങൾ കാസാബ്ലാങ്കയിലെത്തിയത്. വിമാനയാത്രയ്ക്കിടയിലും ഭക്ഷണകാര്യത്തിൽ കുറേ അഡ്ജസ്റ്റുമെന്‍റുകളൊക്കെ വേണ്ടി വന്നു. വെജിറ്റേറിയനായതുകൊണ്ട് ചോറും ഉപ്പ് ചേർക്കാത്ത കറികളുമാണ് സെർവ് ചെയ്തത്. കലശലായ വിശപ്പുണ്ടായിരുന്നതുകൊണ്ട് കഴിക്കുക മാത്രമായിരുന്നു ഏക പോംവഴി. ഒപ്പം നാല് ഇന്തപ്പഴമടങ്ങിയ ഒരു പായ്ക്കറ്റും നൽകി.
സകലവിധ സുഖസൗകര്യങ്ങളുമുള്ള ഹോട്ടലിലാണ് ഞങ്ങൾ താമസിച്ചത്. പ്രാതലിന് ചായ, പാൽ, കാപ്പി, ജ്യൂസ്, ഫ്രൂട്ട്സ്, ഈന്തപ്പഴം, വെണ്ണ, പലവിധം ജാമുകൾ, തേൻ പലതരം ബ്രഡ്, കേക്ക്, മുട്ട, ഇറച്ചി വിഭവങ്ങൾ... ശരിക്കുമൊരു ഫോർ സ്റ്റാർ ഹോട്ടൽ ഭക്ഷണം.
കാസാബ്ലാങ്ക എന്ന പേര് കേട്ടപ്പോൾ തന്നെ ആദ്യം മനസ്സിലേക്കോടിയെത്തിയത് ബോളിവുഡ് ബ്ലാക്ക് ആന്‍റ് വൈറ്റ് ചിത്രത്തിൽ 40 ദശകങ്ങളിലെ വേഷഭൂഷാദികൾക്ക് ജീവൻ നൽകിയ ഹംഫ്രേ ബോഗാർട്ട് ഇൻഗ്രിസ് ബർഗ്മാൻ ജോഡികളെയാണ്. എന്നാൽ ഇന്നിത് ഒരു ഡിജിറ്റൽ നഗരമാണ്. വികസന കുതിപ്പുകളിലേക്കുയരുന്ന ലോകരാജ്യങ്ങളിൽ ഒന്ന്.
ഈന്തപ്പനകാടുകൾ
തിങ്ങി നിറഞ്ഞ് വരിവരിയായി നിൽക്കുന്ന ഈന്തപ്പനകൾ... പുസ്തകങ്ങളിൽ മാത്രം കണ്ടിട്ടുള്ള ദൃശ്യം നേരിട്ടു കണ്ടപ്പോൾ എന്നെന്നില്ലാത്ത സന്തോഷം. പരേഡിനു നിൽക്കുന്ന പട്ടാളക്കാരെ പോലെ ഇരുവശത്തും നിരന്നു നിൽക്കുന്നു... അംബര ചുംബികളായ സൗധങ്ങൾ നഗരത്തിന്‍റെ രൂപം തന്നെ മാറ്റിമറിച്ചിട്ടുണ്ട്. അത്യാധുനിക ഡിസൈനിൽ തീർത്ത ഷോപ്പുകളും പച്ചവെൽവെറ്റ് പുൽതകിടി പതിച്ച ധനാഢ്യരുടെ വലിയ ബംഗ്ലാവുകളും...
സമ്പന്നതയിലേക്ക് കൈ പിടിച്ച് ഉയരുന്ന മിഡിൽക്ലാസ് ജനത... പുരോഗതിയിലേക്ക് കുതിക്കുന്ന വ്യവസായങ്ങൾ... കാസാബ്ലാങ്ക ആഫ്രിക്കയിൽ തന്നെയാണോ? ഒരു നിമിഷം മനസൊന്ന് ശങ്കിച്ചു. കാലിഫോർണിയ തീരത്തോട് ഏറെ സാദൃശ്യം തോന്നുന്ന പ്രദേശമാണ് കാസാബ്ലാങ്ക. മൊറോക്കോയുടെ വാണിജ്യ തലസ്ഥാനമാണിത്. മുമ്പ് വായിച്ചും പറഞ്ഞും കേട്ട മുഖഛായയല്ല നഗരത്തിന്.
